Bíonn Gráinne Ní Ghilín ag plé le cúrsaí oidhreachta ina ról mar Chomhordaitheoir Tionscadail i gCultúrlann McAdam Ó Fiaich. Tá scór bliain caite aici i réimsí éagsúla, ina measc oideachas, na meáin chumarsáide agus aistriúchán.
Is feachtasóir ar son cearta teanga í leis an Dream Dearg.
Bhí sí ina heagarthóir ar an iris An tUltach agus bhí ailt léi ar Comhar, Nós, Gaelscéal, Foinse agus Lá thar na blianta.
Caitheann sí tréimhsí tostmhara ar chúrsaí machnaimh san India gach bliain.
Tréith amháin atá i gcoitinne ag na Gaeil is ea gur maith linn bheith ag maíomh as na hoícheanta spleodracha atá caite againn thar na blianta. Oícheanta móra mireachais a lean go maidin. Oícheanta craiceáilte le scoth an cheoil agus na cuideachta. Oícheanta a mhairfidh sa chuimhne. Tá snáithe ar leith i scéalta den chineál seo, a bhíonn á reic i ngach cearn den tír, is é sin an ról a bhí ag an chraoltóir Rónán Mac Aodha Bhuí, a cailleadh Dé Máirt, iontu.
TÁ coicís ann go dtosóidh Féile an Phobail, ceann de na féilte pobail is mó san Eoraip. Beidh cainteoirí, ealaíontóirí agus ceoltóirí as fud fad na cathrach agus níos faide i gcéin ag tarraingt ar Iarthar Bhéal Feirste le páirt a ghlacadh san fhéile a mhairfeas aon lá dhéag. Seo cuid de na himeachtaí Gaeilge a bheas ar siúl idir an 3ú agus 13ú Lúnasa.
RUD a chuir iontas mór orm fá chathair na hAithne ná an oiread graifítí neamhtharraingteach atá ann. Ní raibh fiche bomaite féin caite agam ag siúl thart ar na cúlsráideanna gur tuigeadh dom go bhfuil tábhacht mhór le híomhá na seamróige ann. Tá sí le feiceáil ar fud na háite. Tuigfidh lucht leanúna sacair cén suntas atá leis, ach mar dhuine nach gcuireann mórán suime sna cúrsaí sin b’éigean dom dul i muinín Google le heolas a fháil ar an chúis a bhfuil an tsiombail a shamhlaítear leis an Éireannachas chomh coitianta sin in ealaín sráide phríomchathair na Gréige.
TÁ cuan beag cluthair eile aimsithe againn, mé féin agus mo chomhbhádóirí, agus an oíche aréir caite ag an Friendseap ar ancaire fá chumhdach na réaltaí ar chósta oileán Paxos sa Mhuir Iónach. Bhí dinnéar blasta againn ar an bhád aréir, sailéad Gréagach lán trátaí agus feta, ochtapas agus pónairí fava, ansin seal damhsa le seinnliosta spleodrach an scipéara.
FUAIR Alexi greim ar an rópa bhuí agus thum sé isteach san uisce, a chorp lúbtha i gcruth grástúil an deilfín. Shnámh sé fiche méadar a fhad leis an oileán agus dhreap sé cosnocht suas na carraigeacha gur aimsigh sé rud daingean a dtiocfadh leis an téad a cheangal leis. Crann beag a roghnaigh sé. Chuir sé an rópa thart timpeall air agus chuir snaidhm go sciliúil ann. Dhá bhomaite ina dhiaidh sin, bhí sé ag teacht aníos as an fharraige isteach sa Duende, bád 44 troigh atá mar mhodh iompair, áit chónaithe agus tearmann ag seisear againn an tseachtain seo i Muir Iónach. Focal Spáinnise é duende a chiallaíonn an paisean agus an inspioráid a thagann ar ealaíontóir i mbuaic na cruthaitheachta. Is é Alexi an scipéir agus tá bád eile, Iris IV, ag dul thart ar oileáin thiar na Gréige in éineacht linn faoi stiúir Petros, ceoltóir proifisiúnta a chaith seachtain na hEoraifíse i mBaile Átha Cliath in 1997 leis an ghrúpa a rinne ionadaíocht ar an Ghréig sa chomórtas. Bhí ról aige i searmanas oscailte na gCluichí Oilimpeacha san Aithin in 2004 fosta. Eisean an drumadóir ar an mhórscáileán ón chianaimsir a bhí i mbun agallaimh le lucht cnagtha na ndrumaí sa staidiam féin. Tá druma fíorálainn le Petros ar an turas seo atá déanta de chruach agus ar féidir nótaí a chasadh air. Chuirfeadh an fhuaim thaibhsiúil, uaigneach clog i gcuimhne duit. Gach maidin agus tráthnóna le luí na gréine buaileann sé ceol a thig óna chroí agus as an stór rithimí agus dreasanna atá cluinste, foghlamtha agus suaite go smior aige le dhá scór bliain anuas.
Bhailigh cúpla céad duine ag Raidió Fáilte cúpla seachtain ó shin le páirt a ghlacadh i Lá Gnímh Pobail a bhí eagraithe ag Bord Comhpháirtíochta Iarthar Bhéal Feirste. Chruinnigh grúpaí as achan chearn den chathair taobh amuigh de Halla na Cathrach ag am lóin le seasamh in aghaidh ciorruithe a bhí bagartha in earnáil na luathbhlianta. Ba é an dara mórshiúl é le 10 lá ina raibh Gaeil páirteach. Bhí agóid ann an tseachtain roimhe sin ar Bhóthar na bhFál nuair a shiúil lucht na luathbhlianta ó Ionad Uíbh Eachach go Cultúrlann McAdam Ó Fiaich.
Cuireadh Aodhán Gillen sa chré i reilig Prospect i gCarraig Fhearghuis, baile dúchais a mháthar, Luan na Cásca. Peileadóir a raibh gealadh breá faoi ab ea Aodhán, mac le col ceathrar liom. Bhí sé le club Dundela ó bhí mí Eanáir i mbliana ann, é ar iasacht ó Carrick Rangers. Cé nach raibh aithne mhaith agam air, is iomaí scéal a chuala mé thar na blianta óna sheanathair bródúil, m’uncail, faoi na laethanta móra i saol Aodháin agus faoina éachtaí spóirt. A chéad chomaoineach agus a chóineartú. Go raibh áit faighte aige in acadamh de chuid Manchester United d’imreoirí óga. Gurbh é a scóráil an cúl lenar bhuaigh Newington Corn Steel and Sons Lá Nollag 2021 sa chluiche ceannais in aghaidh Linfield Swifts.
Tá tuairim is 15 bliana ann ó bhí mé i láthair ag siompóisiam lae in Ollscoil na Banríona fá chúrsaí leighis sa bhéaloideas i dteangacha difriúla. Bhí léachtóirí agus taighdeoirí as réimsí éagsúla ann ag caint fá na teoiricí ba dhéanaí agus fá cheangail nua a bhí déanta acu mar thoradh ar a gcuid staidéir. Bhí iar-mháinlia a bhí ar scor i láthair agus cuireadh in aithne dá chéile sinn ag am sosa. Bhí an comhrá sibhialta go leor go dtí gur luaigh mé go raibh mé ag obair leis an Ghaeilge. ‘Ní aontaím leis sin,’ ar sé. D’iarr mé soiléiriú air maidir le cén rud go díreach nach n-aontaíonn sé leis. ‘An Ghaeilge,’ ar sé, ‘ní aontaím leis.’ D’fhiafraigh mé de cén dóigh a dtiocfadh leis aontú nó gan aontú le teanga. De réir mar a chuaigh sé ar aghaidh ba léir gurbh é an rud a bhí i gceist aige ná go raibh sé in éadan airgead a chaitheamh ar an teanga a chur chun cinn. Dar leis, ba chóir dúinn uilig a bheith ag foghlaim na Sínise. Ní leigheas ar bith é an t-oideachas ar an bhiogóideacht, faraor.
Bím ag freastal ar ranganna machnaimh ar líne uair nó dhó sa tseachtain agus le mí anuas tá an treoraí galánta atá againn ag díriú ar an tsonas. ‘Cé go mothaíonn tú pian an domhain, bí sona sásta ar aon nós,’ a deir sí. Furasta a rá, ach níl sé i gcónaí éasca é a chleachtadh.
BHÍ na mílte páirteach sna himeachtaí a bhí ar siúl ag féile gheimhridh Belfast TradFest an deireadh seachtaine seo caite. Ina measc bhí ceoltóirí proifisiúnta mar Dermot Byrne ar an bhocsa ceoil agus John McSherry ar an phíb. Bhí leithéidí na Friel Sisters – Anna, Sheila agus Clare – agus Michael Rooney ann fosta. Tá an cúpla, Anna agus Sheila, ag obair mar fhiaclóirí (tá Clare sa ghrúpa Altan) agus is leas-phríomhoide scoile é Michael, cláirseoir agus cumadóir. Is mic léinn óga iad roinnt mhaith de na hoirfidigh a bhí ar ardáin na cathrach, mar shampla Séamus Ó Flatharta agus Caoimhe Ní Fhlatharta as an Aird Mhór i gCarna atá beirt ar an ollscoil i Luimneach, agus a bhí ar an ardán i gCultúrlann McAdam Ó Fiaich oíche Dé hAoine.
ACHAN mhaidin ar mo bhealach isteach chun na hoibre téim thart le Sólann an Ghleanna i mBaile na Mainistreach. Tá comharthaí an earraigh le sonrú sa chomharsanacht agus ar thailte na sólainne. Le seachtain anuas nó mar sin tá paiste mór glas ar an fhaiche fhairsing taobh leis an bhóthar trasna ón bhealach isteach go Ráth Cúile ag éirí níos dorcha. Tá gasanna na mbláthanna ag briseadh amach as an chré agus ag síneadh i dtreo an tsolais. Roimh i bhfad beidh radharc ann a thabharfaidh dán clúiteach William Wordsworth chun cuimhne, slua buí lusanna cromchinn.
Ainmníodh Béal Feirste mar Chathair Cheoil de chuid UNESCO i mí na Samhna 2021. Táimid mar chuid de líonra ina bhfuil 59 gCathair Chruthaitheachta ar fud an domhain, ina measc Glaschú, Valparaíso sa tSile, Xalapa i Meicsiceo agus Tongyeong sa Chóiré Theas.
Tá ‘Spiegel im Spiegel’ (Scáthán sa Scáthán) leis an chumadóir Eastónach Arvo Pärt ar cheann de na píosaí ceoil is suaimhní agus is áille dá bhfuil le fáil. Chuala mé den chéad uair é ar chúrsa machnaimh san Ind. Shuíodh an grúpa againn ceithre huaire sa lá agus ba é seisiún na hoíche an tréimhse ba chiúine agus ba shuanmhaire ar fad.
SEOLADH Clár Imbolc Chultúrlann McAdam Ó Fiaich an tseachtain seo agus tá cantaireacht, cláirseoireacht agus ceiliúradh ar éarlaimh na hÉireann mar dhlúthchuid de na himeachtaí ar Bhóthar na bhFál idir seo agus deireadh mhí an Mhárta. Mar is gnách, beidh ceardlann chrosóga Bríde ann ar an 1 Feabhra agus beidh lá mór teaghlaigh ann le Clann Mhic Corraidh ar Lá Fhéile Pádraig. Tháinig Séamus Ó Flatharta agus Caoimhe Ní Fhlatharta, as an Áird Mhóir i gCarna i gConamara, chun cinn go mór in 2020 nuair a ghlac siad páirt i gclár TG4 ‘Slí na mBeaglaoich’. Chuir siad an lucht féachana faoi dhraíocht lena léiriú éagsúil ar an amhránaíocht ar an tsean-nós, lena gcomhcheol uathúil agus leis an aontacht álainn cheoil a bhíonn idir beirt den chlann chéanna. Thug deartháir agus deirfiúr, ceoltóirí ildánacha Gaeltachta, aghaidh ar Dhámh Chruinne Éireann Rince agus Ceoil in Ollscoil Luimnigh le staidéar níos doimhne a dhéanamh ar a gceird. Beidh siad ar ardán Amharclann Shiobhán Nic Cionnaith ar an 24 Feabhra le linn TradFest Bhéal Feirste an Gheimhridh, agus Jack Warnock agus Lauren Ní Néill mar chuideachta acu. An oíche ina dhiaidh sin, an 25 Feabhra, beidh an halla mór sa Chultúrlann líonta lán arís nuair a chuirfidh na Friel Sisters, Marty Barry, Cathal Ó Curráin agus an cláirseoir agus cumadóir ceoil Michael Rooney siamsaíocht ar fáil. Tá roinnt ticéidí go fóill fágtha don dá cheolchoirm ar belfasttraditionalmusic.com. Ní gá fanacht chomh fada le deireadh Feabhra, áfach, le ceol den scoth a chluinstin sa Chultúrlann óir tá Miadhachlughain O’Donnell, fliútadóir agus fonnadóir as Caisleán Uidhilín ar de bhunadh chlann cheolmhar McSherry í, ag seoladh a EP nua ar an 27 Eanáir. Níos luaithe an lá sin beidh Ceol na mBan, seisiún míosúil, ar siúl fosta.Cuirfear fearadh na bhfáilte chun na Cultúrlainne roimh láithreoirí RTÉ Áine Ní Bhreisleáin, Sinéad Ní Uallacháin agus Siún Ní Dhuinn, ar Lá Idirnáisiúnta na mBan, an 11 Márta, agus iad ag dul dá bpodchraoladh rathúil ‘Beo ar Éigean’. Bí ag súil le hoíche chraiceáilte. Bliain mhór í 2023 ag an siopa leabhar An Ceathrú Póilí, atá ag ceiliúradh dhá scór ar an fhód. Beidh an Ciorcal Léitheoireachta ag teacht le chéile mar is gnách uair sa mhí le leabhair nuafhoilsithe a phlé agus beidh cóisir mhór Leabhra Feabhra ann le seanchomrádaithe an tsiopa, an foilsitheoir Pádraig Ó Snodaigh, Coiscéim, agus a mhic cheolmhara atá sa ghrúpa Kíla – Rónán, Colm agus Rossa – ar an 11 Feabhra ar 1pm. Dream bisiúil iad na Snodaíocha agus dosaen leabhar agus albam eisithe acu le dhá bhliain anuas.
IS in San Diego, California a chaith mé féin agus mo mháthair aimsir na Nollag agus muid ar cuairt ar ghaolta linn. Cathair bheoga, ilchultúrtha í ar chósta an Aigéin Chiúin atá beag go leor go bhfuil sí inláimhsithe ag an chuairteoir, agus mór go leor fosta go bhfuil gach cineál áise a bheadh uait le fáil ann. Tá béim ar an spórt, ar na healaíona agus ar oidhreacht mhíleata, chultúir agus teicneolaíochta na háite, ach an rud is mó a chuaigh i bhfeidhm orm ná a chairdiúla agus a chineálta a bhí muintir na háite (correisceacht ann, ar ndóigh!). Bhí siad lách, foighdeach lena chéile agus linne, turasóirí, agus is ar na busanna poiblí áitiúla is mó a bhí na tréithe sin le sonrú. Cé gur fágadh carr breá fá mo choinne ar an tsráid taobh amuigh den teach, bhí drogall orm dul sa tseans go rómhinic agus tabhairt faoin tiomáint ar an taobh ‘contráilte’ den bhóthar. Ar an dea-uair, bhí seirbhís bus bhreá ann. Bhí Uimhir 3 le fáil achan 20 bomaite idir an lóistín agus an t-ospidéal, áit a raibh ár dtriall gach lá le duine dár ndaoine muinteartha a fheiceáil. Téann Uimhir 11 síos go lár na cathrach chomh fada leis an Chéad Ascaill ar an Bhealach Leathan, an ceantar gnó agus airgeadais nach bhfuil rófhada ón fharraige. Tá tiománaithe MTS San Diego, an comhlacht bus, le moladh go mór as a chuidiúla a bhíonn siad go háirithe le daoine leochaileacha. Tá miotas in Éirinn gur sa tír seo amháin a ghabhann paisinéirí buíochas leis na hoibrithe bus, ach bhí ‘I appreciate it’ mór croíúil as béal gach taistealaí ar chúrsaí MTS. Níl San Diego ach 17 míle ón teorainn le Meicsiceo. Bhí gaoth an fhocail faighte againn go raibh margaí iontacha le fáil i siopaí monarchan na mórdhearthóirí ar an teorainn, leithéidí Levis, Armani, Michael Kors, Nike agus na scórtha eile nach iad. Isteach linn go lár an bhaile mar sin le turas trálaí ar an líne ghorm a dhéanamh chomh fada le San Ysidro, áit a bhfuil an ceathrú teorainn idirnáisiúnta is gnóthaí ar domhan. $5 a bhí ar thuras fillte, $2.50 le lascaine, agus ghlac sé 40 bomaite an teorainn a bhaint amach. Cé nach ndeachaigh muid isteach i Meicsiceo féin, bhí radharc bhreá againn ón droichead coisithe ar Tijuana agus ar na cnoic a thimpeallaíonn í. Bhí 10 lána tráchta ag an seicphointe thíos fúinn. Rachaimid féin trasna lá níos faide anonn. Ar ndóigh, tá rian an choilíneachais agus an impiriúlachais le sonrú go láidir in San Diego. Tá sé san ailtireacht, sna logainmneacha, sna teangacha atá ar na comharthaí, Béarla agus Spáinnis, agus sna scéalta a insítear sna hionaid oidhreachta agus chultúir. Bheadh dua ort theacht ar léiriú de stair na mbundúchasach. Is féidir béile a chaitheamh ar sheanlong chogaidh a bhfuil na scórtha eitleán suite in uachtar uirthi. Thug cara linn go Rinn Loma ar imeall na cathrach sinn tráthnóna amháin agus an ghrian ag dul ó radharc san Aigéan Ciúin – níl radharc is deise ar domhan ná an spéir ar an chósta thiar agus an ghrian ag dul faoi. Chonaic muid an reilig mhór mhíleata gona crosóga bána leagtha amach go néata i línte fada díreacha, agus thaispeáin sí dúinn áit a mbíonn na ‘seals’ á n-oiliúint ag Cabhlach Mheiriceá. Rónta a bhí i gceist aici – aimsíonn siad féin agus deilfeanna mianaigh san fharraige – ach shín sí a méar i dtreo na háite ina mbíonn fórsaí speisialta daonna an chabhlaigh ag traenáil fosta. Áit ilghnéitheach, spreagúil í cathair San Diego agus an ceantar máguaird. Beidh mé ar ais.
